Vandaag verzamelde de Strategische Adviesraad voor Landbouw en Visserij (SALV) voor een jaarlijks terugkerend netwerkevent op de campus van de KOGEKA landbouwschool te Geel. Centraal stonden de kansen die agrarische herontwikkeling kan bieden om diverse ruimtelijke uitdagingen op het platteland aan te gaan. Daarvoor bezochten de deelnemers drie land- en tuinbouwbedrijven rond Geel waarbij de landbouwers getuigden over de kansen en knelpunten bij de agrarische herontwikkeling van hun bedrijf. In een namiddagdebat zetten stakeholders de nood aan een structureel beleid voor agrarische herontwikkeling in de verf.
Ruimte voor landbouw onder druk
De ruimte voor landbouw staat in Vlaanderen steeds meer onder druk. Er wordt voortdurend geknabbeld aan het Vlaamse landbouwareaal voor bouwprojecten, ‘vertuining’, ‘verpaarding’ of de ontwikkeling van natuur. Telkens voelen individuele land- en tuinbouwers daar de gevolgen van door de inname van grond en de indirecte effecten die de nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen op de bedrijfsvoering teweegbrengen. Grond wordt te duur voor landbouwdoeleinden. Tegelijk verkruimelt geleidelijk ook het collectieve belang van landschapskwaliteit en voedselvoorziening. Niet alleen de landbouwgronden staan onder druk maar ook de agrarische infrastructuur krijgt steeds vaker een niet-agrarische bestemming.
Kempense landbouwers getuigen over agrarische herontwikkeling van hun bedrijf
Tuur Van Geel van Het Mosterdzaadje uit Mol staat aan het begin van een agrarische herontwikkeling. Sinds enkele jaren heeft hij een biologische zelfplukboerderij, biedt hij groentepakketten aan en houdt hij een kudde schapen waarvan je een kuddeaandeel kunt verwerven in ruil voor vlees. Nu hij wil uitbreiden naar een grotere site in Balen botst hij op de grenzen van het agrarisch herontwikkelingsbeleid. Er is ook weinig ondersteuning om de bestaande gebouwen en installaties opnieuw in te richten en aan te passen.
Peter Keysers realiseerde in 1998 al een agrarische herontwikkeling van een oud varkensbedrijf in Dessel: alle gebouwen werden gesloopt of gerenoveerd tot opslagplaats. Nu zit hij met veel vraagtekens over een aanpalende site waar hij intussen ook varkensstallen heeft. Hij deed er veel investeringen voor de verwerking van reststromen uit de verwerkende industrie naar voeder, het ammoniak-emissiearm maken van de stallen en hygiëne en bioveiligheid. Nu de varkenshouderij maar vergund is tot 2026 wegens een aanpalend natuurgebied ziet de toekomst er niet zo rooskleurig uit. De landbouwer zit met veel vragen over nog verder investeren of stopzetten. Het ontbreekt hem aan handvaten vanuit het beleid om de juiste keuzes te maken.
Tuur Vandeweyer en Stephanie Van Hove van Trezemieke in Retie kochten de leegstaande hoeve in 2012 en runnen er na grondige verbouwingen sindsdien een natuurinclusief vleesveebedrijf. Ze hebben daarnaast veel oog voor verbredende activiteiten vanuit de gemeente Retie, fungeren ook als zorgboerderij, baten een hoevewinkel uit en organiseren verjaardagsfeestjes en buitenspeeldagen tijdens de schoolvakanties.
Structureel beleid voor agrarische herontwikkeling biedt kansen voor landbouw
Structureel beleid rond agrarische herontwikkeling kan op verschillende manieren tegemoet komen aan de ruimtelijke uitdagingen waarvoor de Vlaamse landbouwers staan. Diverse vertegenwoordigers van de SALV waaronder Lode Ceyssens (Boerenbond), Eric Grietens (Bond Beter Leefmilieu), Bram Van Hecke (Groene Kring) gingen daarover in debat met Griet Celen (VLM) en Anna Verhoeve (ILVO).
Ruimtelijke context vereist meer maatwerk in Europees beleid
De uitdagende ruimtelijke inpassing van de landbouw in het verstedelijkte Vlaanderen maakt de Vlaamse landbouw tot een buitenbeentje in Europa. Ze heeft grote implicaties op de manier waarop de land- en tuinbouwsector opereert, groeit en vorm geeft aan verduurzaming.
Lode Ceyssens, ondervoorzitter SALV: “De SALV zal de eigenheid van de Vlaamse landbouwcontext blijven onderlijnen in het kader van het Europees Voorzitterschap van België in 2024. Europese beleidskaders moeten voldoende ruimte bieden om de beleidsdoelstellingen te realiseren en dus rekening houden met de specifieke situatie van land- en tuinbouw in het sterk verstedelijkte Vlaanderen. Naast een actiever socio-economisch beleid rond landbouw en andere beleidstopics vormt ruimte voor maatwerk beslist een kernthema voor het Europees Voorzitterschap.”
Visienota van de SALV met vijf grote uitdagingen voor een duurzame toekomst
In een strategische visienota formuleerden de ledenorganisaties van de SALV unaniem antwoorden op de belangrijkste uitdagingen voor een duurzame toekomst voor de Vlaamse land- en tuinbouw.
Hendrik Vandamme, voorzitter SALV: “Zes jaar nadat de SALV toegang tot grond en infrastructuur als een van de vijf grote uitdagingen voor een duurzame toekomst heeft aangewezen, kan eenieder vaststellen dat de ruimtelijke uitdagingen er niet minder op zijn geworden. Aan het agrarisch onroerend goed wordt voortdurend geknabbeld. In zijn Visienota onderlijnde de SALV dan ook de nood aan een coherent beschermend ruimtelijk beleid, met slagkrachtigere instrumenten en met als uitgangspunt de herwaardering van voedselproductie en de andere ecosysteemdiensten die de landbouw levert.”